Sociale veiligheid op de werkvloer is geen modetrend, maar een cruciale voorwaarde voor leren, groei en innovatie. Op 22 mei 2025 verkenden we met drie sprekers en een interactieve sessie wat echte sociale veiligheid inhoudt en hoe je die dagelijks kunt bevorderen.
Freerk van der Meulen, voorheen KNO-arts, opleider in een academisch ziekenhuis en nu adviseur bij MCG Consulting, trapte af met de noodzaak van expliciete communicatie en aanspreekbaarheid. Ons gedrag wordt altijd geïnterpreteerd binnen een persoonlijk referentiekader. Dit betekent dat onze acties en reacties worden bekeken door de bril van onze eigen ervaringen, overtuigingen en verwachtingen. Naast het persoonlijke referentiekader is het nuttig om je bewust te zijn van de twee systemen die ons denken (volgens Kahneman) sturen: Systeem 1 werkt snel en intuïtief, terwijl Systeem 2 langzamer en weloverwogen is. Door deze systemen te combineren, kunnen we beter begrijpen hoe we beslissingen nemen en hoe we reageren op situaties.
Een belangrijk fenomeen dat hierbij komt kijken, is het omstandereffect. In groepssituaties verwachten mensen vaak dat een ander zal ingrijpen bij ongewenst gedrag, waardoor er uiteindelijk niemand in actie komt. Dit effect kan leiden tot een gebrek aan verantwoordelijkheid en actie binnen een groep.
Door het omstandereffect bespreekbaar te maken en duidelijke afspraken te formuleren over het aanspreken, kunnen we een cultuur creëren waarin signalen wél worden opgepikt. Dit is aan te leren: iedereen kan een actieve rol op zich nemen in het bevorderen van sociale veiligheid door zich bewust te zijn van dit effect en elkaar aan te spreken.
Sascha Dalen Gilhuijs, directeur bij STAB, dat is een onafhankelijke, professionele organisatie die in opdracht van rechtbanken en de Raad van State adviezen formuleert m.b.t. het Nederlandse omgevingsrecht. Sascha benadrukte dat sociale veiligheid geen exclusief HR-thema is, maar iets waar iedereen binnen de organisatie aan bijdraagt. Een groepsnorm als bijvoorbeeld “hier mag niemand boven het maaiveld uitsteken” kan belemmerend werken op de persoonlijke ontwikkeling van collega’s. Ze kunnen doorgroeimogelijkheden beperken en bespreekbaar maken van fouten of zorgen ontmoedigen.
Organisaties die duidelijke gedragsregels combineren met ruimte voor kwetsbaarheid, signaleren juist kleine problemen en lossen deze sneller op — precies zoals Amy Edmondson aantoont: effectieve teams durven fouten te maken én te bespreken, waardoor de collectieve leercurve versnelt en grotere misstappen worden voorkomen.
Er werd opgemerkt dat er in de afgelopen tijd weinig meldingen waren gedaan van onveiligheid op de werkvloer. Dit riep vragen op over de kloof tussen formele meldingscijfers en de ervaren veiligheid. In psychologisch veilige werkomgevingen voelen mensen zich vrijer om te zegen wat er speelt —hetgeen aansluit bij Edmondson’s bevinding dat medewerkers zich vrijer voelen om fouten te melden wanneer het groepsklimaat vertrouwen biedt.
Fréderique Iedema, neuropsycholoog en adviseur bij MCG Consulting, stelde feedback gelijk aan een ‘huwelijkse voorwaarden’-contract: je moet vooraf afspreken hoe je feedback geeft en ontvangt. Iedereen heeft immers een eigen stijl — net als bij humor en communicaties — en zonder die afspraken werkt het niet. De 4G-methode (Gedrag, Gevoel, Gevolg, Gewenst gedrag) biedt een praktische structuur voor het geven van feedback. Maar echt contact ontstaat pas wanneer je ook emoties benoemt: zowel die van jezelf als van de ander. Kwetsbaarheid is geen zwakte, integendeel; het tonen van emoties zoals verdriet kan juist de deur openen naar oprechte verbinding. Ook stond zij stil bij emoties als boosheid en gekwetstheid die feedback kan oproepen. Dat noemen we de “emotionele berg”. Deze is te verklaren vanuit de evolutieleer. Fréderique besprak dat we door emoties te erkennen en ermee om te gaan, beter in staat zijn om feedback op een positieve en constructieve manier te geven en te ontvangen.
In de interactieve workshop speelde trainingsacteur Jacqueline ten Cate herkenbare praktijksituaties na, zoals het aanspreken van een dominante collega die communicatie weigert en het geven van feedback binnen een hiërarchische relatie. Met input en actieve deelname uit de zaal oefenden we op het vinden van rust, het observeren van gedrag, timing en het bewust inzetten van stiltes; essentiële ingrediënten om feedback en interventies écht te laten landen.
Kortom: sociale veiligheid is geen hype, maar het fundament van een gezonde samenwerking, voortdurende ontwikkeling en innovatie. Het vergt bewustzijn, heldere afspraken en vooral: actief gedrag van iedereen binnen de organisatie — van de “rotte appel” tot de mand als geheel.
Nieuwsgierig geworden? Bekijk dan onze module ‘Sociale veiligheid op de werkvloer’ en ‘Gesprek in de praktijk’.
Dank aan alle aanwezige deelnemers voor hun bijdrage aan ons seminar. Mocht je met ons willen sparren, bel of mail dan vooral. We hopen je bij ons volgende webinar of seminar weer te mogen verwelkomen!
Ontvang je de MCG-nieuwsbrief nog niet en wil je deze voortaan direct in je inbox ontvangen?
Klik hier om je in te schrijven
MCG Consulting | Algemene voorwaarden | Privacyverklaring | Zoeken | Klachtenregeling | Copyright 2025